Af upplýsingaverksmiðjum - Pistill á Akureyri.net

Ég er ekki að leggja upp í einhvers konar herferð til að breyta tungutaki fólks, en ég tel að orðið gervigreind sé bæði gildishlaðið og villandi. Þess vegna gerði ég þessa tilraun: að líta á tæknina ekki sem „greind“, heldur sem upplýsingaverksmiðju.

Goðsögnin sem dregur athyglina frá kjarnanum

Hugsum okkur aðeins hvernig orðið „gervigreind“ virkar. Það kallar fram ímyndir úr Hollywood – HAL 9000, Skynet, eða vinalegar vélar með vilja og meðvitund. Þetta eru goðsagnir sem hafa litað umræðuna í áratugi. Þær ýta undir ótta og ofurtrú – og skyggja á raunveruleikann.

Raunveruleikinn er þessi: Við erum ekki að eiga við meðvitaða veru. Við erum að eiga við iðnaðartæki. Og það skiptir máli að sjá það.

Hvað er upplýsingaverksmiðja?

Í stað þess að hugsa um greind, skulum við hugsa um verksmiðju.

Þessi verksmiðja vinnur með texta og gögn í stað hráefna. Hún skilur ekki merkingu heldur reiknar líkindi. Hún framleiðir texta, kóða, myndir og afurðir sem líta sannfærandi út, en geta innihaldið villur og skekkju.

Við, notendur, erum orðin að gæðastjórum. Ef við tökum ekki þá ábyrgð alvarlega, þá hættum við að greina galla og látum fara með okkur.

Hvers vegna skiptir þetta máli?

Samlíkingin við verksmiðju hefur fjórar afleiðingar:

1. Við losum okkur við goðsagnir. Við ræðum tæki, ekki verur.
2. Við skýrum ábyrgð. Hverjir eiga verksmiðjurnar? Hverjir stýra? Hverjir hagnast?
3. Við styrkjum notendur. Við spyrjum ekki hvað vélin „telur“, heldur hvað hún skilar okkur út frá því sem við setjum inn.
4. Við sjáum pólitíska stærðina. Nokkrar erlendar verksmiðjur ráða flæði upplýsingavöru í heiminum. Ef við byggjum skóla, stofnanir og fyrirtæki á þessum fáu þjónustum – án eigin innviða – þá glötum við sjálfstæði.

Íslensk verksmiðja eða stafrænt ósjálfstæði?

Þetta er ekki akademísk spurning. Þetta snýst um stafrænt fullveldi. Við þurfum okkar eigin upplýsingaverksmiðju – byggða á íslenskum gögnum, mótaða af íslenskum gildum. Ekki til að loka okkur af, heldur til að tryggja að við höfum val.

Að kalla hlutina sínum réttu nöfnum

Þetta er tilraun. Ekki boðorð.

En ef við viljum ræða tækni á skýran, ábyrgan og gagnrýninn hátt – þá verðum við að vanda orðavalið. Ekki til að vera rétttrúnaðarfólk, heldur til að sjá skýrar hvað er í gangi.

Og ef við getum séð þessar vélar ekki sem greindar verur heldur sem verksmiðjur – þá eigum við betri möguleika á að nota þær af viti.

https://www.akureyri.net/is/pistlar/ekki-gervigreind-heldur-upplysingaverksmidjur